Η σφαγή του Αϊδινίου μέσα από τα επίσημα αρχεία του Ελληνικού Στρατού

«Το Αϊδίνιο κατελήφθη την 14^η Μαΐου από απόσπασμα  του 4^ου Συντάγματος Πεζικού χωρίς κανένα επεισόδιο από πλευράς τουρκικού στρατού που βρίσκονταν στην πόλη (300 περίπου άνδρες τακτικού και 4.000 άτακτοι) αποσυρμένος προς Νότο και Ανατολή. Αν όμως η τάξη είχε εξασφαλιστεί εντός της ζώνης κατοχής, στην περιοχή εκτός αυτής, η αντίδραση κατά της Ελληνικής κατοχής, που υποκινήθηκε κατάλληλα από Κεμαλικούς πράκτορες, δεν άργησε να εκδηλωθεί. Στην κοιλάδα του Μαίανδρου σημειώθηκε συγκέντρωση τακτικού Τουρκικού στρατού και ατάκτων, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Αϊδινίου. Την 16^η Ιουνίου οι ισχυρές αυτές δυνάμεις, υποστηριζόμενες και από πυροβολικό, περικύκλωσαν την πόλη από όλες τις κατευθύνσεις. Σκληρός αγώνας διεξήχθη μεταξύ των επιτιθεμένων και του υπερασπίζοντος την πόλη αποσπάσματος, ολόκληρη την 16^η και μέχρι της 11:00 της επομένης 17^ης Ιουνίου, οπότε ο Διοικητής των Ελληνικών δυνάμεων αναγκάστηκε να εκκενώσει το Αϊδίνι. Κατά την διάρκεια σύμπτυξης προς Μπαλατζίκ διεξήχθη σκληρός αγώνας από τους οπισθοφύλακες, ενώ πυρκαγιές κάλυπταν την πόλη» [1].

«Ταυτόχρονα δέχθηκε προσβολή στα νότια από τους Οθωμανούς της πόλεως που ήταν οχυρωμένοι  στις τουρκικές συνοικίες. Γι’ αυτό αναγκάστηκαν στην διεξαγωγή αγώνα εντός της πόλης του Αϊδινίου για την κατάληψη των σημείων - στηριγμάτων που είχαν οργανωθεί μέσα στην πόλη. Ο αγώνας συνεχίστηκε μέχρι της 14^ης ώρας της 17 Ιουλίου. οπότε η Ελληνική στρατιωτική δύναμη, στερούμενη πυρομαχικων λόγω της διακοπής της σιδηροδρομικής γραμμής και κάτω από την πίεση των ενισχύσεων ληστανταρτών που έφθαναν από την περιοχή του Μαίανδρου, αναγκάστηκε να αποσυρθεί μέχρι Μπαλατζίκ. Από τον αγώνα μέσα στην πόλη και του εχθρικού πυροβολικού, εξερράγησαν πυρκαγιές σε μέρη της πόλης».

Στον στρατιωτικό των επιχειρήσεων στο Αϊδίνι, Συνταγματάρχη Σχοινά, στάλθηκαν τηλεγραφικά δύο διαταγές - ενημερώσεις [2]:

«Αριθμός 1311/285     Σμύρνη 16 Ιουνίου 1919

Αναφέρατε πάραυτα λεπτομέρειες συμπλοκής, απώλειας και ληφθέντα μέτρα. Δέον να έχητε υπ’όψιν σας ότι δραστηριότης και επιθετική ενέργεια υμών θέλει σας εξασφαλίσει την νίκην. Λίαν προσεχώς έρχεται ολόκληρος 1 μεραρχία»

«Αριθμός 1347/287      17 Ιουνίου 1919

Αποστέλλονται ισχυραί ενισχύσεις διά Θειρών. Επίσης πυρομαχικά σιδηροδρομικώς»

«Το Αιδίνιο ανακαταλήφθηκε  την 20η Ιουνίου από το ίδιο Σύνταγμα σε συνδυασμό με κίνηση μικτού αποσπάσματος (7 τάγματα πεζικού, 3 ½ ορειβατικές πυροβολαρχίες) που κινήθηκαν από Θείρα με αποστολή την εκκαθάριση της κοιλάδας του Μαίανδρου. Οι τουρκικές δυνάμεις που κατείχαν την πόλη αποσύρθηκαν χωρίς αντίσταση, διότι είχαν πληροφορηθεί ότι ισχυρές ενισχύσεις προερχόμενες από την Σμύρνη και από από Βορρά, 

κατευθύνονταν προς το Αϊδίνι." [1].

Ο Στρατηγός Νίδερ, αμέσως μετά την ανακατάληψη του Αϊδινίου από τον Ελληνικό Στρατό ενημερώνει για τα τεκταινόμενα στη περιοχή με πολυσέλιδη αναφορά:

«Τμήματα τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ μετά στιφῶν ἀτάκτων, εἰσορμήσαντα εἰς τήν πόλιν μετά την ἀποχώρησιν τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, τῇ συμπράξει καί τοῦ ἐντόπιου Τουρκικοῦ πληθυσμοῦ, ἐπεδόθησαν εἰς λεηλαδίας, ληστείας, βιασμούς γυναικῶν, σφαγάς καί πυρπολήσεις. Ἐκ τῶν 7.500 κατοίκων τῆς πόλεως καί 3.500 προσφύγων τῶν πέριξ χωρίων, μόνον 4.500 ἀνευρέθησαν. Οἱ λοιποί ἐσφάγησαν κατά τόν ἀγριώτερον τρόπον, ἐκάησαν ἤ ἀπήχθησαν ὡς ὅμηροι εἰς τό ἐσωτερικόν. Μεταξύ τῶν σφαγέντων περιελαμβάνοντο και οι νέοι οἱ ἀποτελοῦντες τό Σῶμα τῶν Ἑλλήνων προσκόπων οἱ ὁποῖοι ἐσφάγησαν διότι δέν ἠθέλησαν να ἀπαρνηθῶσι την Ἑλληνικήν Πατρίδα.

Εἰς διάφορα σημεῖα εὑρέθη σημαντικός ἀριθμός ἠκρωτηριασμένων πτωμάτων ἀνδρῶν καί γυναικοπαίδων. Τήν ἑπομένων ἐτάφησαν μερίμνῃ τοῦ φρουραρχείου, 125 ἄνδρες, 92 γυναῖκες καί 54 παιδία».  [3].